دلایل پارازیت در آسانسورهای مدرن+راهکارهای حل مشکل

بررسی تخصصی دلایل پارازیت در آسانسورهای مدرن

وقتی درباره پارازیت آسانسور صحبت می‌کنیم، منظور نویزهای الکترومغناطیسی یا اختلالاتی است که در مسیر سیگنال‌دهی قطعات کنترلی، سنسورها و حتی تجهیزات مخابراتی داخل کابین به وجود می‌آید. این نویزها معمولا از میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی ایجادشده توسط موتور، اینورتر، کابل‌کشی نادرست یا تابلو فرمان بی‌کیفیت ناشی می‌شوند. نتیجه مستقیم این پدیده، کاهش دقت عملکرد فرمان‌ها و ایجاد رفتارهای غیرقابل‌پیش‌بینی در سیستم است.

در آسانسورهای مدرن که همه‌چیز از طریق پردازش دیجیتالی، سنسورهای حساس و اینورترهای فرکانس‌متغیر کنترل می‌شود، وجود کوچک‌ترین نویز می‌تواند باعث تاخیر فرمان، توقف ناگهانی، خطای بردها یا تداخل با سیستم‌های ارتباطی مسافران مانند موبایل شود. بسیاری از برج‌سازها و مهندسان ناظر تجربه کرده‌اند که آسانسور کاملاً سالم است اما گاهی بدون دلیل ریست می‌شود یا خطای لحظه‌ای می‌دهد؛ این دقیقا همان اثر پارازیت است.

از طرف دیگر، وجود امواج مزاحم در چاه آسانسور باعث می‌شود آنتن‌دهی موبایل در کابین کاهش یابد. چون کابین فلزی مثل یک قفس فاراده عمل می‌کند و حالا اگر نویزهای داخلی هم اضافه شوند، تنها راه باقی‌مانده برای عبور امواج نیز مسدود می‌شود. بنابراین، پارازیت فقط مشکل فنی نیست؛ یک مسئله تجربه کاربری و ایمنی نیز هست.

 

تعریف دقیق و انواع پارازیت (EMI، RFI، هارمونیک، گراند لوپ…)

پارازیت در آسانسور مجموعه‌ای از اختلالات الکترومغناطیسی است که باعث ایجاد خطا در پردازش فرمان‌های تابلو، سنسورها و درایو می‌شود. این اختلال معمولاً از منابع قدرت، موتور، اینورتر و محیط اطراف منشأ می‌گیرد و می‌تواند به صورت لحظه‌ای یا پایدار سیستم را دچار اختلال کند. از نظر فنی پارازیت به چند دسته اصلی تقسیم می‌شود. EMI اختلالی است که از ترکیب میدان الکتریکی و مغناطیسی ناشی از تجهیزات قدرت به وجود می‌آید و بیشترین اثر را روی تابلو فرمان و بردهای الکترونیکی دارد. RFI نوعی نویز فرکانس-بالاست که معمولاً از تجهیزات سوئیچینگ یا منابع رادیویی ایجاد می‌شود و بیشتر روی سیستم ارتباطی و سیگنال‌های ضعیف تاثیر دارد. هارمونیک‌ها نوعی اعوجاج در شکل موج برق هستند که معمولاً توسط پاورهای سوئیچینگ و درایوها تولید می‌شوند و سبب گرم‌شدن تجهیزات، استهلاک خازن‌ها و نویز کنترل می‌شوند. گراند لوپ زمانی شکل می‌گیرد که سیستم ارت به‌طور اشتباه چند مسیر برای تخلیه جریان داشته باشد و در نتیجه یک حلقه جریان ناخواسته ایجاد شود که خودش منبع تولید نویز است. جمع‌بندی ساده:

• EMI = اثر روی تجهیزات کنترل

• RFI = اثر روی ارتباطات

• Harmonics = اثر روی برق داخلی سیستم

• Ground Loop = تولید نویز از خود سیستم

 

 

 

دلایل اصلی ایجاد پارازیت در آسانسور

بیشتر نویزهایی که در آسانسور دیده می‌شوند، از ترکیب چند منبع مختلف ایجاد می‌شوند. برخلاف تصور عمومی، پارازیت فقط از موتور تولید نمی‌شود؛ بلکه بخش زیادی از آن ناشی از طراحی اشتباه سیستم قدرت و فرمان است. در پروژه‌های مرتفع که فاصله و تراکم کابل‌ها زیاد می‌شود، کوچک‌ترین خطا در مسیر ده‌ها برابر اثر می‌گذارد.

 

 

تفاوت پارازیت در آسانسورهای قدیمی و مدرن

در آسانسورهای قدیمی که مکانیزم‌ها بیشتر الکترومکانیکی بوده‌اند، پارازیت نقش محدودی داشته زیرا فرمان‌ها ساده و مبتنی بر رله و کنتاکتور بوده‌اند و حساسیت سیگنال‌ها بسیار پایین بوده است. در این سیستم‌ها اگر نویز وجود داشت عمدتاً روی عملکرد روشنایی یا لرزش موتور اثر می‌گذاشت و اغلب با تعویض یک قطعه مکانیکی حل می‌شد. اما در آسانسورهای مدرن که موتورهای گیرلس، تابلوهای دیجیتال و پردازشگرهای سرعت‌بالا استفاده می‌شوند، کوچک‌ترین نویز می‌تواند باعث ریست CPU، خطای Door Lock یا Safety Chain، توقف ناگهانی یا خطای لحظه‌ای شود. به همین دلیل میزان اثرگذاری پارازیت در سیستم‌های جدید چندبرابر است. نکته مهم اینکه در مدل‌های جدید مسیر فرمان دیجیتالی بوده و کوچک‌ترین اختلال در سطح میلی‌ولت می‌تواند تصمیم سیستم را تغییر دهد، در حالی که سیستم‌های قدیمی مقاومت بالاتری نسبت به نویز داشتند. تفاوت کلیدی:

• قدیمی‌ها = “نویز هست اما خطرناک نیست”

• جدیدها = “نویز کم اما خطر زیاد”

جدول مقایسه:

تاثیر پارازیت روی ایمنی مسافر

پارازیت تنها یک مشکل فنی نیست؛ بسیاری از رفتارهای غیرقابل‌پیش‌بینی سیستم آسانسور از نویز ناشی می‌شود و این یعنی امنیت مستقیم مسافر تحت تاثیر قرار می‌گیرد. در برخی موارد نویز باعث می‌شود سیستم، وضعیت درب را اشتباه تشخیص دهد، مثلاً تصور کند درب کامل بسته شده یا باز است و در نتیجه فرمان حرکت صادر شود یا متوقف گردد. در آسانسورهای مدرن، قطع شدن لحظه‌ای ارتباط بین تابلو و سنسورهای ایمنی موجب توقف ناگهانی، تغییر سرعت یا توقف وسط طبقات می‌شود. مواردی مثل لرزش لحظه‌ای کابین یا ریست شدن تابلو هنگام حرکت، برای مسافر حس ناامنی ایجاد کرده و حتی می‌تواند منجر به گیر کردن مسافر شود. نکته مهم‌تر اینکه سیستم در حالت نویزی ممکن است هشدارهای رایج را دیر دریافت کند و در نتیجه عملکرد حفاظتی با تاخیر انجام شود. پیامدها:

• توقف وسط طبقه

• گیر کردن مسافر

• فرمان اشتباه به درب

• خطای Safety Chain

• کاهش اعتماد مسافر
  از نگاه تجربه کاربری، حتی اگر خطر واقعی نباشد، احساس ناامنی کافیست تا اعتبار ساختمان زیر سوال برود.

 تاثیر روی عمر مفید تجهیزات

پارازیت‌های الکترومغناطیسی باعث گرم‌شدن قطعات الکترونیکی، استهلاک خازن‌ها، کاهش عمر پاورها و خرابی پردازنده‌ها می‌شود. چون نویز در حقیقت یعنی نوسان ولتاژ و جریان، و هر نوسان به معنی افزایش استرس الکتریکی روی قطعات حساس است. تابلو فرمان در حالت نویزی بیشتر ریست می‌شود، پردازنده داغ می‌کند و پاورها مدام تحت فشار قرار می‌گیرند. در موتورهای گیرلس نیز هارمونیک باعث افزایش تلفات و افزایش حرارت می‌شود و این موضوع مستقیماً عمر بلبرینگ‌ها و سیم‌پیچ‌ها را کم می‌کند. نتیجه مستقیم:

• کاهش عمر پاور

• افزایش خرابی برد

• استهلاک موتور

• افزایش مصرف برق

• گرم‌شدن تابلو

• خرابی سنسورها
  جالب است بدانید حذف نویز در برخی پروژه‌ها باعث دو تا سه سال افزایش عمر مفید تجهیزات شده چون سیستم دیگر تحت بارهای الکتریکی ناخواسته کار نمی‌کند. به زبان ساده: پارازیت مثل کار‌کردن دستگاه در “شرایط بدترین حالت” است.

 استانداردهای جهانی مرتبط با EMI در آسانسور

در سطح جهانی دو استاندارد اصلی برای میزان نویز و سازگاری الکترومغناطیسی تجهیزات آسانسور تعریف شده است. استاندارد EN-12015 مربوط به انتشار امواج الکترومغناطیسی است و مشخص می‌کند یک تجهیز چقدر نویز می‌تواند تولید کند. استاندارد EN-12016 مربوط به ایمنی و مقاومت تجهیزات در برابر دریافت نویز است و تعیین می‌کند سیستم باید تا چه حد در مقابل پارازیت مقاوم باشد. بسیاری از تابلوهای فرمان معتبر دنیا تست EMC را طبق همین دو استاندارد پاس می‌کنند. نکته مهم این است که داشتن استاندارد یعنی تجهیز باید هم “نویز کمتر تولید کند” و هم “در برابر نویز مقاوم باشد”. در پروژه‌های حرفه‌ای اروپا، مهندس ناظر بدون داشتن تاییدیه EN اجازه استفاده از تابلو فرمان را نمی‌دهد. این استانداردها معمولاً شامل بخش‌های زیر هستند:

• سطح مجاز انتشار

• سطح مجاز تداخل

• حد آستانه تحمل

• تست اتصال زمین

• تست تداخل فرکانس بالا

• تست اینورتر
  در ایران اغلب تابلوهای تقلبی فاقد این تاییدیه هستند.

 

مهم‌ترین منابع ایجاد پارازیت

• اینورتر (VVVF) و تغییرات سریع فرکانس خروجی
  اینورتر هنگام کنترل سرعت موتور، سیگنال‌های PWM تولید می‌کند. این سیگنال‌ها میدان مغناطیسی شدیدی ایجاد می‌کنند و اگر فیلتر مناسب یا چوک نصب نشده باشد، ساده‌ترین الگوهای فرمان را مختل می‌کنند.
• سیم‌کشی اشتباه و عبور کابل فرمان کنار کابل قدرت
  وقتی کابل فرمان بدون شیلد در کنار کابل سه‌فاز، مخصوصاً موتور گیرلس یا گیربکسی قرار می‌گیرد، القای مغناطیسی شدید باعث ایجاد پارازیت لحظه‌ای می‌شود.
• تابلو فرمان بی‌کیفیت یا تقلبی
  در برخی پروژه‌ها دیده شده تابلوهایی با پاور نامناسب یا ایزولاسیون ضعیف استفاده می‌شود. این تابلوها در برابر نویز مقاوم نیستند و با کوچک‌ترین موج ولتاژ، ریست یا خطا می‌دهند.

 

جدول مقایسه منابع پارازیت و شدت اثر آن‌ها

منبع پارازیت	شدت تاثیر	توضیح تخصصی	ریسک برای سیستم
اینورتر بدون فیلتر	بسیار زیاد	ایجاد PWM با پهنای باند بالا	احتمال ریست تابلو و لرزش حرکت
کابل‌کشی اشتباه	زیاد	القای الکترومغناطیسی مستقیم روی فرمان	خطای سنسورها و توقف ناگهانی
تابلو فرمان تقلبی	زیاد	پاور نویزی و بردهای بی‌کیفیت	خرابی رله‌ها و پردازنده
موتور بدون چوک	متوسط	جریان‌های هجومی و میدان پراکندگی	کاهش آنتن‌دهی موبایل
روشنایی LED ارزان	کم تا متوسط	تولید هارمونیک در خط تغذیه	نویز جزئی در سنسورها

چطور تابلو فرمان روی پارازیت تأثیر دارد؟

تابلو فرمان قلب کنترل آسانسور است و هرگونه نویز الکترومغناطیسی ابتدا روی همین بخش اثر می‌گذارد. پردازنده اصلی، برد درایو، پاور تغذیه، کارت درب و سنسورها  all همگی به سیگنال‌های پاک و پایدار نیاز دارند. اگر تابلو فرمان کیفیت عایق‌بندی یا طراحی مناسبی نداشته باشد، مسیرهای ورودی و خروجی آن مانند آنتن عمل کرده و کوچک‌ترین موج مزاحم را دریافت و تقویت می‌کنند.

یکی از مهم‌ترین عوامل، طراحی مدار تغذیه (Power Supply) است. در تابلوهای تقلبی یا بی‌کیفیت از پاورهای سوئیچینگ ارزان استفاده می‌شود که خودشان هارمونیک تولید می‌کنند و به‌جای تثبیت ولتاژ، موجی ناهموار به بردها می‌رسانند. در چنین شرایطی حتی اگر کابل‌کشی عالی باشد، نویز داخلی تابلو فرمان باز هم باعث ریست‌شدن سیستم یا توقف‌های لحظه‌ای می‌شود.

عامل دیگر، عدم وجود فیلترهای EMI داخلی است. برندهای معتبر در بخش ورودی تابلو از فیلترهای مقاوم برای حذف فرکانس‌های مزاحم استفاده می‌کنند، اما در مدل‌های کپی‌شده این قطعه حذف شده یا به‌صورت تزیینی نصب می‌شود. به‌همین دلیل، آسانسور در زمان استارت موتور یا حتی روشن‌ و خاموش شدن LEDهای طبقات، نویز شدیدی دریافت می‌کند.

 

مشکلات رایج تابلو فرمان بی‌کیفیت

• ریست‌شدن تابلو هنگام حرکت آسانسور
• ایجاد خطاهای جعلی مثل Safety Chain Error یا Door Lock Error
• ناتوانی در فیلترکردن نویزهای فرستاده‌شده از اینورتر
• حساسیت بیش از حد به نوسانات برق ورودی

راهکار کاهش پارازیت در مدل‌های جدید

در آسانسورهای مدرن، مهم‌ترین اصل برای کنترل نویز این است که منبع تولید پارازیت شناسایی و مهار شود. برخلاف گذشته که تنها راهکار «تعویض موتور یا تابلو» بود، امروز با استفاده از فیلترهای تخصصی، آرایش صحیح کابل‌ها و تنظیمات دقیق اینورتر می‌توان تا ۹۰٪ نویز را حذف کرد. حتی در برج‌های بلند که چاه آسانسور مثل یک تونل تشدیدکننده امواج عمل می‌کند، با طراحی صحیح مسیر کابل فرمان، پارازیت به‌طور محسوس کاهش پیدا می‌کند.

یکی از راه‌حل‌های قطعی، استفاده از فیلترهای EMI و RFI در ورودی و خروجی اینورتر است. این فیلترها مانع انتشار میدان‌های الکترومغناطیسی می‌شوند و اجازه نمی‌دهند سیگنال‌های فرکانس بالا وارد تابلو یا کابل فرمان شوند. استفاده از چوک ورودی و خروجی نیز شدت هارمونیک‌ها را کم کرده و باعث نرمی حرکت و کاهش نویز می‌شود.

در آسانسورهای جدید توصیه می‌شود مسیر کابل فرمان از ابتدا با استاندارد فاصله حداقل ۳۰ سانتی‌متر از کابل قدرت طراحی شود. اگر فاصله کمتر شد، باید از کابل‌های شیلددار استفاده شود و شیلد حتما از یک سمت گراند گردد. رعایت این جزئیات در پروژه‌های بلندمرتبه باعث می‌شود سیگنال‌های سنسورها بدون نویز منتقل شوند و از خطاهای عجیب جلوگیری شود.

 

پکیج کامل کاهش پارازیت در آسانسور

• فیلتر EMI برای موتور و اینورتر
• نصب چوک ورودی و خروجی
• استفاده از کابل فرمان شیلددار و فاصله‌گذاری صحیح
• گراندینگ استاندارد تابلو فرمان و ریل‌ها
• استفاده از پاور صنعتی با خروجی پایدار
• تنظیم فرکانس سوئیچینگ اینورتر توسط متخصص

 

جدول عملکرد راهکارهای ضد پارازیت

راهکار	درصد اثربخشی	مناسب برای	توضیح
فیلتر EMI/RFI	۷۰–۹۰٪	موتور و تابلو فرمان	حذف فرکانس‌های مزاحم و تثبیت سیگنال
چوک ورودی/خروجی	۵۰–۷۰٪	اینورترهای VVVF	کاهش هارمونیک و جلوگیری از پالس‌های تیز
کابل فرمان شیلددار	۴۰–۶۰٪	چاه‌های بلند	جلوگیری از القای مغناطیسی
ارت استاندارد	۶۰–۸۰٪	همه مدل‌ها	مسیر تخلیه نویز و حفاظت قطعات
پاور صنعتی	۴۰–۵۰٪	تابلو فرمان دیجیتال	کاهش ریست و نوسان ولتاژ

نکات نصب تخصصی برای حذف نویز

در پروژه‌های آسانسور، بیشترین خطاهای نویزی زمانی رخ می‌دهد که مرحله نصب جدی گرفته نمی‌شود. حتی بهترین برند تابلو فرمان یا اینورتر اگر درست نصب نشود، همان رفتار یک تابلو ارزان یا تقلبی را نشان می‌دهد. به همین دلیل برج‌سازها و ناظران معمولا تأکید دارند که تیم نصب باید آموزش‌دیده و متخصص باشد، خصوصاً برای پروژه‌های ارتفاع‌بالا که طول کابل از حد معمول بیشتر است و احتمال القای میدان مغناطیسی افزایش می‌یابد.

یکی از مهم‌ترین اصول نصب، تفکیک مسیر کابل قدرت و فرمان است. کابل سه‌فاز، کابل موتور، و کابل‌های روشنایی خطی باید کاملا جدا از مسیر کابل شستی، سنسورها و انکودر عبور داده شوند. اگر این تفکیک رعایت نشود، حتی با کابل شیلددار نیز نویز وارد سیستم می‌شود. برای چاه‌هایی که فضای کمی دارند، استفاده از سینی کابل دوطبقه یا تقسیم عمودی توصیه می‌شود.

اصل مهم بعدی، ارت‌کشی صحیح و یکپارچه است. بسیاری از تیم‌ها ارت کابین، موتورخانه و تابلو فرمان را جداگانه انجام می‌دهند که اشتباه است. در استانداردهای نوین، همه نقاط فلزی باید به یک باس‌بار ارت مرکزی متصل شوند تا مسیر تخلیه نویز یکپارچه باشد. ارت اشتباه نه‌تنها نویز را حذف نمی‌کند، بلکه گاهی نویز تولید می‌کند.

 

 

چک‌لیست نصب بدون نویز برای برق‌کارها

• تفکیک کامل مسیر کابل فرمان و قدرت
• استفاده از کابل شیلددار در مسیرهای پرریسک
• اتصال شیلد فقط از یک سمت (سمت تابلو)
• اجرای ارت یکپارچه و تست مقاومت خاک
• نصب چوک روی ورودی و خروجی اینورتر
• جلوگیری از حلقه‌زدن کابل و ایجاد لوپ مغناطیسی
• استفاده از ترمینال‌های باکیفیت و جلوگیری از لقی اتصالات

 

جدول خطاهای ناشی از نصب اشتباه

خطا	علت رایج	راه‌حل تخصصی
ریست‌شدن تابلو هنگام حرکت	نویز PWM اینورتر	نصب چوک + فیلتر EMI
خطای Door Lock	القای کابل قدرت روی سنسور درب	جداسازی مسیر کابل‌ها
آنتن‌دهی ضعیف داخل کابین	میدان مغناطیسی موتور یا LEDهای بی‌کیفیت	فیلتر تغذیه + کابل شیلددار
لرزش لحظه‌ای کابین	اعوجاج ولتاژ در پاور	استفاده از پاور صنعتی ۲۴ ولت

 

 

حد مجاز نویز طبق استاندارد EN-12015 و EN-12016

استاندارد EN-12015 مقدار حداکثر نویزی که تجهیزات آسانسور می‌توانند تولید کنند را مشخص می‌کند و EN-12016 مقدار نویزی که تجهیزات باید بتوانند تحمل کنند را تعریف می‌کند. این دو استاندارد مکمل هم هستند؛ یکی وظیفه «کنترل انتشار» دارد و دیگری «مقاومت در برابر نویز». به‌طور معمول تابلو فرمان، اینورتر و موتور باید تست EMC را پاس کنند و بتوانند در محیط‌های صنعتی و ساختمان‌های مرتفع بدون اختلال کار کنند. مقادیر دقیق در هر رده متفاوت است اما به‌صورت کلی دامنه فرکانسی که برای سنجش تعیین می‌شود بین 150 kHz تا 30 MHz است و میزان تداخل مجاز معمولاً در محدوده 30- تا 50- dBµA قرار دارد. اگرچه در ایران اغلب این مقادیر در برگه فنی اعلام نمی‌شود، اما برندهای معتبر جهانی جدول دقیق دارند. نکته مهم این است که حتی اگر قطعه استاندارد داشته باشد اما نصب غیر اصولی باشد، نتیجه نهایی باز هم نویزی خواهد بود. بنابراین استاندارد به‌معنی تضمین صد درصدی نیست بلکه یک الزام اولیه است.
نکات کلیدی:

• EN-12015 = محدودیت انتشار نویز

• EN-12016 = مقاومت در برابر دریافت نویز

• تست EMC = الزام برندهای معتبر

 آیا برندهای معروف تابلو فرمان، فیلتر داخلی دارند؟ (مقایسه)

در تابلوهای فرمان حرفه‌ای معمولاً فیلترهای EMI و RFI به‌صورت داخلی وجود دارد تا تابلو بتواند در محیط‌های پرنویز عملکرد پایدار داشته باشد. برندهایی مثل Control Technique، Yaskawa، Fuji و STEP معمولاً از فیلترهای داخلی و چوک‌های پیش‌فرض استفاده می‌کنند و به همین دلیل خطاهای تصادفی و ریست شدن در آنها بسیار کم گزارش می‌شود. در مقابل تابلوهای تقلبی یا کپی معمولاً فیلتر داخلی ندارند یا فیلتر به‌صورت نمایشی نصب شده و عملکرد واقعی ندارد. این تفاوت باعث می‌شود در پروژه‌های بلند یا موتورهای گیرلس، تابلوهای تقلبی بسیار پرخطا شوند. نکته مهم اینکه حتی برندهای معتبر نیز گاهی نیاز به فیلتر اضافی دارند، خصوصاً در پروژه‌های بالای ۲۰ طبقه یا فاصله زیاد کابل‌ها. توصیه متخصصان این است که قبل از انتخاب تابلو، وجود فیلتر داخلی به‌صورت دقیق بررسی و حتی تست میدانی انجام شود.

جدول مقایسه:

 

 

 

تأثیر نوع موتور (گیرلس – گیربکسی)

موتورهای گیرلس به‌دلیل کنترل فرکانسی دقیق و استفاده از اینورتر، حساسیت بیشتری نسبت به نویز دارند و کوچک‌ترین اختلال الکترومغناطیسی روی پردازش سرعت و فرمان اثر می‌گذارد. درحالی‌که موتورهای گیربکسی به‌دلیل ماهیت مکانیکی و کنترل ساده‌تر، مقاومت بیشتری در برابر پارازیت دارند. در پروژه‌های مرتفع معمولاً موتور گیرلس استفاده می‌شود و همین موضوع باعث می‌شود نقش فیلتر و کابل‌کشی بسیار مهم‌تر شود. نکته دیگر این است که در موتورهای گیرلس شدت هارمونیک بیشتر است و معمولا چوک و فیلتر جزو الزامات نصب محسوب می‌شوند.

مقایسه:

• گیرلس = حساس، دقیق، نیازمند فیلتر

• گیربکسی = مقاوم‌تر، نویز کمتر

تأثیرات عملی نویز روی گیرلس:

• لرزش لحظه‌ای

• ریست تابلو

• خطای انکودر

• خطای سنسور ایمنی

نکته مهم: اگر موتور گیرلس با تابلو تقلبی یا کابل‌کشی غیراستاندارد نصب شود، حتی سیستم نو و برند خوب هم دچار خطای تصادفی خواهد شد.

 علت پارازیت در برج‌های بلندتر

در برج‌های مرتفع، طول کابل‌ها بیشتر است و این یعنی میدان مغناطیسی تولید شده در طول مسیر افزایش می‌یابد. هرچه کابل فرمان مدت بیشتری در کنار کابل قدرت حرکت کند، احتمال القای الکترومغناطیسی بیشتر می‌شود. علاوه‌بر این، چون چاه آسانسور شبیه یک لوله بلند فلزی است، پدیده تشدید امواج اتفاق می‌افتد و این موضوع باعث افزایش RFI داخل چاه می‌شود. در برج‌هایی که چند آسانسور در کنار هم قرار دارند، میدان مغناطیسی بین چند سیستم ترکیب شده و اثر نویز چند برابر می‌شود. یکی از دلایل جدی‌تر شدن مشکل در برج‌های بلند این است که بیشتر آنها موتور گیرلس دارند و این یعنی حساسیت الکترونیکی بیشتر.

دلایل مهم:

• طول کابل بیشتر

• تشدید امواج داخل چاه

• تداخل چند سیستم

• استفاده از گیرلس

نتیجه: در برج‌های بلند فیلتر و چوک یک گزینه نیست، یک الزام است.

 تفاوت نصب در آسانسور معمولی با گیرلس

در آسانسورهای گیرلس چون تمامی فرمان‌ها دیجیتال و کنترل فرکانس بسیار دقیق است، کوچک‌ترین خطا در آرایش کابل‌کشی باعث ایجاد پارازیت می‌شود. در این مدل‌ها کابل فرمان باید حداقل ۳۰ سانتی‌متر از کابل قدرت فاصله داشته باشد و حتماً از کابل شیلددار استفاده شود. درحالی‌که در آسانسورهای معمولی فاصله کمتر هم قابل‌قبول است و سیستم نسبت به نویز مقاومت بیشتری دارد. نکته دیگر اینکه در گیرلس، نصب چوک ورودی و خروجی تقریباً اجباری است اما در مدل‌های گیربکسی فقط در پروژه‌های بلند پیشنهاد می‌شود.

مقایسه:

به‌طور خلاصه: گیرلس = اصول بیشتر + ریسک بیشتر + نیاز به متخصص بیشتر.

 

 

خطاهای رایج تابلوهای ایرانی (ارتباط با پارازیت)

در تابلوهای ایرانی (خصوصاً مدل‌های اقتصادی یا کپی)، حساسیت به نویز بسیار بالاست و همین باعث می‌شود بسیاری از خطاهایی که در نگاه اول مکانیکی به‌نظر می‌رسند، درواقع ناشی از EMI، RFI، هارمونیک یا گراند لوپ باشند. خطاهایی مثل Safety Chain Error، Door Lock Error، Encoder Fault، Motor Temperature Fault و Communication Error معمولاً در پروژه‌هایی دیده می‌شود که در آنها کابل‌کشی استاندارد رعایت نشده یا سیستم ارت به‌درستی اجرا نشده است. نکته جالب اینکه در تابلوهای ایرانی گاهی بردها از پاورهای سوئیچینگ سطح پایین استفاده می‌کنند و همین پاورها خودشان تولید نویز می‌کنند. یعنی تابلو علاوه‌بر اینکه نویز را دریافت می‌کند، خودش هم تولیدکننده نویز است. به همین دلیل در برج‌های بلند، تابلو ایرانی بدون فیلتر تقریباً همیشه دچار خطای لحظه‌ای می‌شود و تعداد ریست CPU بالاست. بسیاری از نصاب‌ها اشتباه تصور می‌کنند علت این خطاها از سنسور یا مکانیک دستگاه است و شروع به تعویض قطعه می‌کنند؛ درحالی‌که با یک فیلتر EMI یا یک چوک، مشکل به‌صورت ریشه‌ای حل می‌شود.

خطاهای رایج ناشی از نویز در تابلوهای ایرانی

• خطای درب

• قطع ارتباط سنسورها

• ریست CPU

• خطای انکودر

• کاهش سرعت لحظه‌ای

هزینه حذف پارازیت در آسانسور

هزینه حذف پارازیت بسته به نوع موتور، نوع تابلو و ارتفاع ساختمان متفاوت است؛ اما معمولاً از چند میلیون تا چند ده میلیون تومان قابل پیش‌بینی است. مواردی که معمولا باید خریداری و اجرا شوند شامل فیلتر EMI/RFI، چوک ورودی و خروجی، ارت استاندارد، کابل فرمان شیلددار و گاهی تعویض پاور تابلو است. البته در بسیاری از پروژه‌ها با اصلاح آرایش کابل‌کشی و اجرای صحیح ارت، بخش زیادی از مشکل برطرف می‌شود و شاید نیاز به خرید قطعه نباشد. اگر موتور گیرلس باشد یا پروژه بالای ۱۵ طبقه باشد، معمولاً فیلتر و چوک قطعه‌های «اجباری» محسوب می‌شوند.

جمع‌بندی هزینه

• فیلتر EMI/RFI → متوسط

• چوک → متوسط تا بالا

• کابل شیلددار → بسته به طول

• ارت استاندارد → بسیار تاثیرگذار

• تعویض تابلو → گران

نکته مهم: در بیشتر پروژه‌ها “هزینه حذف” به‌مراتب پایین‌تر از “هزینه خرابی” است.

 هزینه خرابی ناشی از پارازیت

وقتی نویز کنترل نشود، علاوه‌بر توقف‌های مکرر، خرابی بردها، سوختن پاور، خرابی انکودر، خرابی سنسورهای ایمنی و حتی آسیب موتور دیده می‌شود. خرابی بردهای دیجیتال در تابلوهای ایرانی معمولاً هزینه‌بر و زمان‌بر است چون باید ارسال برای تعمیر انجام شود. اگر ساختمان برج بلند باشد یا آسانسور چند دستگاه باشد، هزینه توقف و نارضایتی ساکنین بسیار بیشتر از هزینه تعمیر خواهد بود. نکته بسیار مهم اینکه پارسایت عمر مفید تجهیزات را بین ۲ تا ۵ سال کاهش می‌دهد و این یعنی هزینه‌های پنهان که کارفرما اصلاً متوجه آن نمی‌شود. در بسیاری از پروژه‌ها فقط بابت ریست شدن‌های گاه‌وبیگاه، چند میلیون هزینه ایاب و ذهاب سرویس‌کار پرداخت می‌شود؛ بدون اینکه مشکل اصلی برطرف شود.

هزینه‌های ناشی از پارازیت

• خرابی برد و پاور

• توقف‌های تکرارشونده

• شکایت و نارضایتی ساکنین

• کاهش عمر مفید

• افزایش مصرف برق

• سرویس‌های غیرضروری

جدول کوتاه👇

 

در پایان

پارازیت آسانسور یکی از مشکلات پنهان اما بسیار تاثیرگذار در سیستم‌های مدرن است. بسیاری از خطاهایی که برق‌کارها و مهندسان ناظر ماه‌ها دنبال علت آن می‌گردند، ریشه در نویزهای الکترومغناطیسی دارد. این نویزها می‌توانند از اینورتر، کابل‌کشی، موتور، پاور، یا حتی LEDهای بی‌کیفیت نشئت بگیرند و اگر کنترل نشوند، موجب ریست تابلو فرمان، ایجاد خطاهای تصادفی، کاهش آنتن‌دهی موبایل داخل کابین و افت کیفیت حرکت می‌شوند.

با رعایت اصولی مثل استفاده از فیلتر EMI، چوک، ارت استاندارد، کابل شیلددار، فاصله‌گذاری صحیح، و انتخاب تابلو فرمان اصل—not clone—می‌توان تا بیش از ۹۰٪ این مشکلات را حذف کرد. پروژه‌هایی که به‌صورت اصولی و مهندسی اجرا می‌شوند، حتی در برج‌های بلند نیز کمترین مشکل نویزی را تجربه می‌کنند.

در نهایت، نقش تیم نصب و نظارت بسیار پررنگ است. هر چقدر تجهیزاتی مثل موتور یا تابلو فرمان پیشرفته باشند، اگر نصب غیر استاندارد باشد نویز به کار خود ادامه خواهد داد. بنابراین انتخاب نیروهای متخصص و بکارگیری استانداردهای نصب، مهم‌ترین مرحله کنترل پارازیت است.

 

 

سوالات متداول

1. چرا موبایلم داخل آسانسور آنتن نمی‌دهد؟

• کابین فلزی مثل قفس فاراده عمل می‌کند و جلوی عبور امواج را می‌گیرد.
• اگر نویز داخلی از اینورتر یا LED تولید شود، همین مسیر محدود امواج نیز مختل می‌شود.
• در ساختمان‌هایی با چاه عمیق و موتور قوی، شدت میدان مغناطیسی بیشتر است و آنتن‌دهی کاهش می‌یابد.

2. آیا پارازیت باعث خرابی تابلو فرمان می‌شود؟

بله، در برخی موارد:

• نوسانات ناشی از نویز باعث ریست CPU و خرابی EEPROM می‌شود.
• پاورهای ضعیف در برابر موج‌های الکترومغناطیسی مقاوم نیستند و سریع آسیب می‌بینند.
• نویز شدید ممکن است سنسورهای درب و ایمنی را دچار خطای دائم کند.

3. راهکار کاهش پارازیت چیست؟

راهکارهای موثر شامل:

• فیلتر EMI/RFI روی اینورتر
• چوک ورودی و خروجی
• کابل شیلددار در مسیرهای پرنویز
• ارت‌کشی یکپارچه
• استفاده از تابلو فرمان اورجینال
• فاصله‌گذاری استاندارد بین کابل فرمان و قدرت

 

خلاصه

• پارازیت آسانسور از امواج الکترومغناطیسی و خطاهای کابل‌کشی ایجاد می‌شود.
• باعث ریست تابلو، خطای سنسورها، لرزش و کاهش آنتن موبایل می‌شود.
• اینورتر بدون فیلتر، کابل فرمان کنار قدرت و تابلو تقلبی از دلایل اصلی هستند.
• با فیلتر EMI، چوک، کابل شیلددار و ارت استاندارد می‌توان نویز را کنترل کرد.
• نصب تخصصی، مهم‌ترین عامل حذف ۹۰٪ مشکلات پارازیت است.
• کیفیت پاور تابلو فرمان نقش مهمی در جلوگیری از ریست دارد.
• انتخاب تجهیزات اورجینال، هزینه تعمیرات را تا سال‌ها کاهش می‌دهد.